TOÁN HỌC VA ÂM NHẠC

- Nội dung: Tìm hiểu tại sao có 7 nốt nhạc, 12 nốt nhạc, tần số, hợp âm, toán học Phytagore trong âm nhạc…

- Ở phần cuối video có phần đệm hát guitar "Mưa Rừng"

- Video của nhà giáo Phạm Minh Hoàng, nguyên giảng viên Đại học Bách khoa Sài Gòn.

Xem Video:

Thay đổi không khí với "Đồng xanh" + hợp âm guitar:

[ Tuấn Anh ]

2 ĐIỀU KIỆN CẦN ĐỂ ĐỆM MỘT BÀI HÁT CHƯA BIẾT TRƯỚC

Nếu một bài hát mà ta đã biết trước về giai điệu (đã nghe qua) thì việc xác định hợp âm là không khó, thậm chí là đã thuộc hết hợp âm cả bài.

Nhưng với một bài hát ta chưa từng nghe, lần đầu đệm cho người khác hát, hoặc lần đầu nghe thấy hay và muôn tập đệm đàn theo ca sỹ hát, thì làm sao để biết bài nhạc đó đánh ở hợp âm nào?

Đây là vấn đề nhiều anh em quan tâm, và hình như cũng đã có thảo luận qua ở một bài viết nào đó trong blog mà tôi không nhớ rõ.

Ở bài viết này tôi sẽ cô đọng lại một số bước cắn bản và không thể thiếu để xác định nhanh hợp âm cho bài hát mà chỉ cần nghe qua 1-2 lần.

Sau đây là 2 điều kiện cần phải có để có thể đệm đàn 1 bài hát:

1. Xác định hợp âm

Để xác định hợp âm (bài này đánh ở hợp âm chủ nào) thì đầu tiên phải lắng nghe giai điệu bài hát (việc xem nốt dường như không thực tế lắm), thử đàn theo vài nốt giai điệu (thường là 1 đoạn đầu hoặc 1 đoạn cuối), để xác định xem bài đó thuộc âm thể nào (TRƯỞNG hay THỨ, tất cả bài hát chỉ thuộc 1 trong 2 âm thể hay còn gọi là âm giai TRƯỞNG hay THỨ, cũng giống như giới tính NAM hoặc NỮ, không có giới tính thứ 3). Sau khi đã biết âm thể TRƯỞNG hay THỨ thì đồng thời cũng có thể xác định luôn được hợp âm chủ.

Tiếp theo, nếu cần chuyển tone cao hơn hoặc thấp hơn cho phù hợp giọng từng người thì nghe câu cuối cùng (nốt kết thúc) bản nhạc mà thanh quản người đó có thể với tới, ở nốt nào thì bài hát đánh ở cung đó. Ví dụ: Bài hát có giai điệu âm thể THỨ, nốt kết húc là nốt La (A) thì bài đó đánh ở hợp âm La thứ (Am)

Bắng cách đó ta đã xác định được hợp âm chủ của bài hát phù hợp nhất.

Các hợp âm phụ tiếp theo thì tùy theo hợp âm chủ và sự chuyển biến của giai điệu.

+ Hợp âm phải chứa nốt giai điệu trong ô nhịp (thường là phách đầu của ô nhịp)

+ Hợp âm phụ phải nằm trong bộ hợp âm của hợp âm chính, ví dụ Am là hợp âm chính thì các hợp âm trong bộ hợp âm Am sẽ là: Am, Dm, E7. Thường sẽ là 3 hợp âm cơ bản, nhưng cũng có bài hát sử dụng 4, 5, 6, 7 hợp âm…

+ Hợp âm được chuyển khi nốt giai điệu có sự chuyển biến về cao độ qua một hợp âm khác, hợp âm chuyển ngay khi hết 1 nhịp và qua nhịp mới. Thông thường mỗi 1-2 nhịp thì sẽ có sự chuyển biến về hợp âm. Cũng có khi 3-4 nhịp mới chuyển 1 hợp âm.

2. Xác định điệu

Sau khi đã biết hợp âm thì việc quan trong thứ 2 là xác định điệu nhạc.

Điệu nhạc được xác định dựa trên số phách trong 1 ô nhịp: Thường gọi là nhịp, nhịp… thường sẽ có 2, hoặc, hoặc 4 phách trong 1 nhịp cho tất cả các bài hát.

Lắng nghe giai điệu bài hát và nhịp chân theo xem trong 1 nhịp có mấy phách, về khái niệm nhịp-phách anh em xem tại đây, hoặc đếm nhẩm phách trong đầu, bằng đôi tai của mình, để xem có mấy phách trong 1 nhịp.

Xác định được bài nhạc nhịp mấy (2, 3, 4) sẽ xác định được điệu nhạc.

Ví dụ:

+ Bài nhạc nhịp 2 (2 phách/1 nhịp = chát (1)/bùm(2), chát(1)/ bum(2)): đánh điệu Fox, Passo…

+ Bài nhạc nhịp 3 (3 phách/1 nhịp): đánh điệu Valse, Boston…

+ Bài nhạc nhịp 4 (4 phách/1 nhịp): đánh điệu Slow, Bolero, Tango, Rumba, Cha-cha…

Ở trên là cách xác định điệu nhạc, còn cách đánh từng điệu nhạc thế nào cho đúng, cho hay, kỹ thuật cho guitar điện, guitar thùng khác nhau ra sao thì ở một chủi đề khác.

- Lưu ý quan trọng:

- Chuyên hợp âm:

Các hợp âm phải được chuyển theo các nguyên tắc bất biến sau:

+ Hợp âm phải chứa nốt giai điệu trong ô nhịp (thường là phách đầu của ô nhịp)

+ Hợp âm phụ phải nằm trong bộ hợp âm của hợp âm chính, ví dụ Am là hợp âm chính thì các hợp âm trong bộ hợp âm Am sẽ là: Am, Dm, E7. Thường sẽ là 3 hợp âm cơ bản, nhưng cũng có bài hát sử dụng 4, 5, 6, 7 hợp âm…

+ Hợp âm được chuyển khi nốt giai điệu có sự chuyển biến về cao độ qua một hợp âm khác, hợp âm chuyển ngay khi hết 1 nhịp và qua nhịp mới. Thông thường mỗi 1-2 nhịp thì sẽ có sự chuyển biến về hợp âm. Cũng có khi 3-4 nhịp mới chuyển 1 hợp âm.

- Chọn điệu phù hợp:

Bài nhạc nhịp 3 không thể đánh với nhịp 4, bài nhạc nhịp 4 không thể đánh với nhịp 3. Vì đơn giản là 3 không chia hết cho 4 và ngược lại, nên sẽ dẫn đến hiện tượng bị thừa hoặc thiếu phách, khi đó phải bỏ phách (ví dụ bản nhạc nhịp 3, thích hợp với điệu Valse hay Boston mà lại đệm điệu Slow hay Bolero có nhịp 4) hoặc nghỉ phách  (ví dụ bản nhạc nhịp 4 mà lại đệm điệu Boston) để giữ cho ‘đúng’ nhịp, gọi là đàn không vô nhạc, trường hợp này trên thực tế hay gặp ở những anh em tự học nhưng không hiểu các nguyên lý căn bản:

- Thay vì chỉ biết khổ luyện, nghe nhạc hay cũng là một cách tập đàn.

- Ngoài ra còn 1 vấn đề khác là tốc độ (nhanh, chậm): sẽ tùy theo từng bài.

Tóm lại ta có công thức:

* * *

Ở trên là điều kiện cần, điều kiện đủ: Phải biết đánh đàn.

Liên hệ học guitar đệm hát tại Tuy Hòa: ĐT, Zalo: 0919410280

 

Hợp âm guitar cơ bản

Một số bạn mới tập đàn có hỏi về các bộ hợp âm cơ bản, tôi chia sẻ trước phần cơ bản để anh em tham khảo, sẽ bổ sung sau.

Một triệu bài hát cũng chỉ nằm trong 2 âm thể THỨ hoặc TRƯỞNG (làm sao để biết bài hát thuộc âm thể trưởng hay thứ sẽ có ở bài viết khác).

Bài hát âm thể THỨ ta dùng bộ hợp âm THỨ để đệm, bài hát âm thể TRƯỞNG ta dùng bộ hợp âm TRƯỞNG để đệm. (Trừ một số bài vừa thứ vừa trưởng, thường thay đổi âm thể ở điệp khúc).

Và hãy bắt đầu từ những bộ hợp âm cơ bản nhất (bộ hợp âm C, Am).
Trước tiên là qui ước các ngón tay của bàn tay trái:

I. Hợp âm thứ:

- Bộ 3 hợp âm Am: Am – Dm – E7 (trong đó Am là hợp âm bậc 1, Dm bậc 4, E7 bậc 5)

Từ bộ hợp âm trên có thể tính ra các bộ hợp âm khác theo PP tịnh tiến hay tính theo bậc
Nhấn chuột vào hình để xem rõ:

1/ Hợp âm La thứ (Am):

Hợp âm Rê thứ (Dm):

Hợp âm Mi trưởng (E), Mi bảy (E7):

II. Hợp âm trưởng:

- Bộ 4 hợp âm C: C – Am – Dm – G7 (trong đó C là hợp âm bậc 1, Am bậc 6, Dm bậc 2, G7 bậc 5)

1/ Hợp âm Đô trưởng (C):

2/ Hợp âm La thứ (Am):

3/ Hợp âm Rê thứ (Dm):

4/ Hợp âm Sol trưởng (G), Sol bảy (G7):

Câu hỏi:

- Vì sao có người nói chỉ cần 3 hợp âm (bậc 1, 4, 5) để chơi 1 bài hát?

Vì âm giai của 3 hợp âm này chứa gần như tất cả các nốt trong giai điệu của bài hát, nhưng không phải lúc nào cũng chỉ 3 hợp âm. Có bài chỉ 1 hợp âm, trong khi có những bài cần đến 7, 8 hợp âm.

- Làm sao để nhớ hết các bộ âm khác?

Các bộ hợp âm khác ta áp dụng phương pháp tịnh tiến trên cần đàn, hoặc tính theo bậc, lấy hợp âm chính là bậc 1 để tính ra các hợp âm phụ còn lại mà không nhất thiết phải thuộc lòng tất cả.

Nhắc lại:

- Hợp âm đứng ở đầu chuỗi hợp âm là hợp âm chính, nó xuất hiện thường xuyên, đồng thời cũng thường là hợp âm mở đầu (trừ vài trường hợp ngoại lệ) và hợp âm kết thúc của bài nhạc, các hợp âm còn lại là hợp âm phụ xuất hiện ít hơn, hợp âm cuối chuỗi là hợp âm giải kết, thông thường nó trước khi đến hợp âm chính để kết thúc bài hát;

- Bộ hợp âm có thể có từ 2, 3, 4, 5, 6 hoặc nhiều hơn, tùy theo từng bài hát (ví dụ có bài chỉ 1 hợp âm: “Cháu lên ba”…, có bài 3 hợp âm v/d “Triệu đóa hoa hồng”, có bài 6,7  hợp âm, v/d: “Đồng xanh”… Và khi mới bắt đầu hãy làm quen với bộ 3, 4 hợp âm như trên trước đã.

- Mỗi bài hợp âm chính khác nhau, tùy âm vực và giọng người hát; mỗi bài cũng sẽ có thứ tự chuyển hợp âm khác nhau, tùy thuộc giai điệu bài đó.

Lưu ý:

- Hợp âm La thứ trong bộ hợp âm Đô trưởng đóng vai trò hợp âm phụ, thường để chuyển tiếp từ hợp âm Đô trưởng sang Rê thứ, nhưng trong bộ hợp âm La thứ thì nó lại là hợp âm chính.

- Một hợp âm phụ trong bộ hợp âm nào đó nhưng nếu trong bộ hợp âm của nó thì nó sẽ là hợp âm chính. Như 1 diễn viên đóng vai phụ, nhưng trong bộ phim nào đó họ có thể là nhân vật chính.

(còn nữa)

Nhịp, phách, tempo và các khái niệm khác (Lý thuyết phần 1)

Sau một thời gian dài tự học nên kiến thức của mình cũng tàm tạm, và qua những dịp tình cờ mình cũng được tiếp xúc nhiều anh em chơi nhạc ở địa phương, sau những trải nghiệm giao lưu ấy mình thấy nhiều anh em hình như vẫn còn hổng chân về những kiến thức nhạc căn bản như nhịp, phách, tempo… Có lẻ do nó khó hiểu hay cũng có thể người dạy họ vô tâm lướt quá hoặc thậm chí không biết.

Vài nguyên tắc để chơi đàn hay (Lý thuyết phần 2)

Sau những giờ làm việc mệt mỏi, căng thẳng, nghe hay chơi 1 vài bản nhạc mà mình thích, hãy tập trung thính giác để cảm nhận được cái hay của bản nhạc đó. Với nhiều người, âm nhạc không chỉ để giải trí, nó còn là tình yêu & đam mê.

Các bước đi cơ bản (Lý thuyết phần 3)

CÁC BƯỚC CƠ BẢN
Trong bài này mình sẽ cố gắng sử dụng những từ ngữ bình dân nhất để trình bày những vấn đề cơ bản nhất, không có gì là cao siêu phức tạp để chia sẻ kinh nghiệm cùng các bạn.

Hòa âm cho bài hát (Lý thuyết phần 4)

I. Hòa âm căn bản của một bài hát

Hòa âm căn bản của một bài hát là các hợp âm. Do đó các bạn phải thuộc lòng các nốt trong tất cả các hợp âm, bắt đầu từ các hợp âm trưởng, thứ tự nhiên, rồi hợp âm 7 và sau đó là các hợp âm nghịch.

Chơi đều nhịp và đúng nhịp (Lý thuyết phần 5)

Một trong những nguyên tắc có thể cho là đầu tiên và rất quan trọng để đệm đàn cho hay, đó là chơi đều nhịp và đúng nhịp

Chơi các bản nhạc đảo phách (nhịp chỏi) (Lý thuyết phần 6)

Khi nghe âm thanh của 1 nốt nhạc thuộc phách đầu tiên (phách mạnh), ngân dài hết ô nhịp hoặc chuyển qua 1 nốt khác ở 1 phách khác trong ô nhịp nhưng cùng trong 1 âm thể (trùng với 1 nốt nào đó trong hợp âm của ô nhịp đó), sẽ cho ta cảm giác rất thuận tai, dễ chịu, và, nốt nhạc đó (nốt nhạc thuộc phách đầu tiên, phách mạnh trong ô nhịp), sẽ là nốt QUYẾT ĐỊNH ô nhịp ấy đánh hợp âm gì.

Sử dụng hợp âm bậc 5 trưởng hay 5-7 để giải kết? (Lý thuyết phần 7)

Một số bạn thắc mắc: Nên dùng hợp âm bậc 5 trưởng hay 5-7 để giải kết 1 đoạn nhạc, 1 bài hát (trong nhạc lý gọi là giải kết).

Các thế bấm thông dụng trên đàn organ

Ở bài này mình gửi các bạn nào mới nhập môn các thế bấm kép (nhiều ngón) trên đàn organ.