Nhịp, phách, tempo và các khái niệm khác (Lý thuyết phần 1)

Sau một thời gian dài tự học nên kiến thức của mình cũng tàm tạm, và qua những dịp tình cờ mình cũng được tiếp xúc nhiều anh em chơi nhạc ở địa phương, sau những trải nghiệm giao lưu ấy mình thấy nhiều anh em hình như vẫn còn hổng chân về những kiến thức nhạc căn bản như nhịp, phách, tempo… Có lẻ do nó khó hiểu hay cũng có thể người dạy họ vô tâm lướt quá hoặc thậm chí không biết.

Khi chơi một bản nhạc, người nhạc công hay ca sĩ cần hiểu được những khái niệm: Nhịp, phách, tempo... là gì, và ở một bài trước mình đã sơ qua những khái niệm này, nhưng có lẽ chưa đủ độ trực quan để giúp các bạn hình dung 1 cách rõ nét. Hôm nay mình xin trình bày lại chi tiết để giúp các bạn hiểu rõ hơn về những khái niệm này.

Để dễ hiểu mình so sánh việc xây một bức tường ví với việc chơi 1 bản nhạc (gọi là bệnh nghề nghiệp).

Các bạn hãy xem hình ảnh của 1 đoạn tường rào xây bằng gạch đi, hình ảnh này chúng ta có thể dễ dàng nhìn thấy, ở ngay xung quanh ta hay khi đi dạo trên đường phố, rất trực quan, không có gì trừu tượng phải không. 

Bây giờ ta so sánh cấu tạo của bức tường với cấu tạo của 1 bản nhạc:

Một bức tường rào được xây bằng nhiều viên gạch ghép lại với nhau, cũng như thế, một bản nhạc được tạo thành từ những nốt nhạc.

Do bức tường cần phải đủ chiều dài cần thiết nên để tăng độ vững chắc và cũng để phân đoạn cho đẹp mắt, cứ 1 đoạn người ta lại xây 1 cái trụ… cũng như thế, để tạo ra sự nhịp nhàng người ta phân chia bản nhạc thành những khoảng thời gian bằng nhau, đó chính là những nhịp điệu đều đặn trong bản nhạc.

+ Khoảng cách từ trụ này đến trụ kia theo chiều dài tương ứng với độ dài thời gian là 1 nhịp trong bản nhạc, mỗi trụ cái trụ thẳng đứng đó như là 1 vạch nhịp,
+ Số lượng viên gạch theo chiều ngang trong khoảng từ trụ này đến trụ kia như là số phách có trong 1 ô nhịp, nói cách khác mỗi hàng gạch ngang giống như là 1 phách. (đừngđể ý đến số lượng, tuy số lượng viên gạch có thể nhiều hơn số phách trong 1 ô nhịp, đếm thử trên hình ta thấy có khoảng 9-10 viên trong 1 đoạn, trong khi sốphách trong 1 ô nhịp thường chỉ 2, 3, hoặc 4... nhưng vai trò giống nhau).
Như vậy ta đã có 2 khái niệm cơbản là: Nhịp và Phách.
Tiếp:
+ Chiều dài của viên gạch tương ứng với độ nhanh chậm của nhịp điệu, số lượng viên gạch đếm được trong khoảng chiều dài 1m (hay 100cm), như là số nốt đen đếm được trong 1 phút (hay 60s), đó chính là tempo.

[Click vào để xem chi tiết khái niệm tempo]

+ Độ dày mỏng / mềm-cứng của viên gạch như là cường độ / mạnh-nhẹ của bản nhạc.
+ Mật độ các viên gạch bố trí gần-xa nhau như là tiết tấu bản nhạc,
+ Màu sắc của viên như là âm sắc bản nhạc,
+ Hình dáng bức tường (đẹp, xấu) như là giai điệu bản nhạc (hay, dở)…
Còn gì nữa thì các bạn cứ tự so sánh thêm.
Quá là dễ hiểu phải không nào.
Tới đây chúng ta tạm thời kết thúc phần định nghĩa các khái niệm cơ bản: nhịp, phách, tempo…qua hình ảnh của 1 bức tường gạch.

- - -

Ngô tuấn Anh.

Vài nguyên tắc để chơi đàn hay (Lý thuyết phần 2)